Sözcükte Anlam Konu Anlatımı ve Örnekleri – 2021

Bu yazımız Sözcükte Anlam Konu Anlatımını sizler için sunmaktayız. Ayrıca, Sözcükte Anlam Örneklerini dikkatlice incelemenizi tavsiye ederiz. TYT sınavlarında sık sık karşınıza çıkan konulardan biri de Sözcükte Anlam konusu. Sözcük, çeşitli harflerin bir araya gelerek anlamlı bir birim oluşturmasına denilmektedir. Her sözcük kullanıldığı cümleye göre farklılık gösterebilir. Sözcükler yani kelimelerin oluşması ve günümüzdeki haline ulaşması, uzun yıllar süren bir süreçtir. Bu yazıda detaylı bir şekilde sözcükte anlam konu anlatımı ve sözcükte anlam nedir? sorusu üzerinde duracağız.

 

Sözcükte anlam TYT konusu;

• Sözcükte Anlam Özellikleri
• Sözcükler Arası Anlam İlişkileri

 

Sözcükte Anlam Özellikleri Konu Anlatımı

Sözcükler bir araya geldiğinde cümleler, cümleler bir araya geldiğinde paragraflar ve paragrafların da bir araya gelmesi ile metinler oluşmaktadır. Metinlerin temel unsuru sözcüklerdir. Bu nedenle de sözcükte anlam konusu detaylı bir şekilde öğrenilmesi gereken bir konudur. Sözcükler bağlama göre yani kullanıldıkları cümleye kattıkları anlama göre sınıflandırılırlar.

 

Gerçek Anlam

Gerçek anlam en genel tanımıyla sözcüğün ilk akla gelen anlamıdır. Sözcük; tek başına kullanıldığında akla getirdiği ilk anlam, gerçek ya da temel anlam olarak isimlendirilmektedir.

 

• Sesi duyar duymaz perdeyi açarak dışarı baktım.

Burada perde kelimesini okuduğumuzda ilk akla gelen pencerelerin önüne takılan ve ışığın girmesini engellemeye yarayan örtüdür. Bu nedenle bu sözcük gerçek anlamda kullanılmıştır.

 

• Sağır adam arabanın sesini duymadı. (İşitme engelli)
• Boş kalan kutuya gereksiz eşyaları doldurdu. (İçinde bir şey bulunmayan)

 

Yan Anlam

Yan anlam, sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşmasıyla oluşan anlamıdır. Fakat yine de gerçek anlamıyla ilintili bir yeni anlam kazanmıştır. Yan anlam konusunu örneklerle açıkladığımızda çok daha iyi bir şekilde anlayabilirsiniz.

Bacağını masanın ayağına çarptı.

Telefonu çantasının küçük gözündeymiş.

 

Mecaz Anlam

Mecaz anlam konusunda artık kelimenin gerçek anlamından tamamen uzaklaştığını görebilirsiniz.

Artık ona bambaşka bir gözle bakıyordu. (Burada görme organı olan gözden değil tamamen bakış açısından bahsediliyor.)

 

Terim Anlam

Bir kelime eğer bilim, siyaset ya da sanat gibi alanlarda kullanılan bir anlama sahipse buna terim anlam denmektedir. Örneğin “perde” kelimesini tiyatroda bir oyunun bölümlerini anlatmak için kullanıyorsak bu artık terim anlamıyla kullanılmıştır diyoruz.

 

Somut ve Soyut Anlam

Somut ve soyut kelimelere dayanan bu anlam türünde beş duyu organımızla algılayamadığımız kelimelere soyut deriz, algıladığımız kelimeler ise somut varlıklardır.

Rüyamda çok korktum.

Evde eksikler var.

 

Nitel ve Nicel Anlam

Ölçülebilir varlıklarla ilgili kurulan cümlelerde nicel anlam denmektedir.

Bir varlığın ölçülemeyen özelliklerini anlatan cümlelerden çıkan anlam ise nitel anlamdır.

 

Hafif bir kutu taşıyordu. (Kutunun nicel anlamından bahsedilmiş.)

Giydiği elbise çok güzeldi. (Elbisenin nitel özelliklerinden bahsedilmiş.)

 

Anlam İlişkisi Bakımından Sözcükler Konu Anlatımı

Eş Anlamlı Sözcükler

Eş anlamlı kelimeler yazılışları aynı olsa da farklı anlamları karşılayan kelimelerdir. Örnek olarak;

Cahil – Bilgisiz

Ek – İlave

Cesur – Yürekli

Eser – Yapıt

 

Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

Eş sesli kelimeler ise anlamları farklı olsa da yazılışları aynı olan kelimelerdir. Türkçede iki yüzden fazla sesteş sözcük bulunmaktadır.

 

Yüz: Sayı ve İnsan suratı

Yaş: Islak ve İnsanın yaşadığı her yıl

 

Çok yoğunum, bezdim artık. (Bıkmak)

Tüm bezler ıslak. (Kumaş)

 

Zıt Anlamlı Sözcükler

Zıt anlamlı kelimeler anlam bakımından birbirlerinin tam tersi sözcüklerdir. Karşıt anlamlı sözcükler olarak da bilinmektedirler. Burada önemli olan nokta kelimelere “-me, -ma” gibi olumsuzluk yapan ekler getirilerek birbirinin zıttı yapılamaz. (Yapmak – Yapmamak)

Acı – tatlı

Zengin – Fakir

Siyah – Beyaz

 

Yakın Anlamlı Sözcükler

Bu kelimeler anlamları hemen hemen aynı olsa da birbirlerinin tamamen eş anlamlısı değildir.

İstemek – Dilemek

Usanmak – Sıkılmak

Uğraşmak – Didinmek

 

Ad Aktarması (Mecaz-ı Mürsel)

Bir varlık anlatılmak istendiğinde onun direkt olarak ismini vermek yerine başka bir özelliğine atıfta bulunarak anlatılmasına ad aktarması denmektedir. Örnekle açıklamak gerekirse;

 

Gülten Dayıoğlu’nu severek okurum.

Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi aslında bahsedilen yazarın kitabıdır. Fakat kitabın ismini vermek yerine genel olarak Gülten Dayıoğlu’nun kitaplarını sevdiğini belirtmiştir.

 

Dolaylama

Tek sözcükle anlatılabilecek bir kavramı farklı şekilde anlatmaktır.

 

Kara elmas denilince akla gelen şehrimiz. (Kara elmas – Kömür)

 

 

Sözcükte Anlam Çıkmış Sorular

 

1. Soru

Muhsin Mete, her hafta gazetede kendine ayrılan yerde, tespit ettiği (belirlediği) dil yanlışlarına değiniyor. Gazete, dergi, kitap, yazar ayrımı yapmaksızın gözüne batan (dikkatini çeken) hataları nazik bir üslupla irdeliyor (inceliyor). Kimseyi incitmek gibi bir derdi de yok. İstiyor ki dilimize hak ettiği (doğru bildiği) değer verilsin, dilimiz mümkün olduğunca doğru yazılıp doğru konuşulsun. Şikâyet değil yapıcı (yararlı) eleştiri onun yazdıkları.
Bu parçada numaralanmış sözlerden hangisinin anlamı parantez ( ) içinde verilen açıklamayla uyuşmamaktadır? (2019 TYT)

A)       I

B)        II

C)        III

D)       IV

E)        V

 

Cevap: D

 

2. Soru

Ömer Seyfettin’in hikâyelerindeki kahramanlara hiç kimse yabancı de­ğildir çünkü onlar “hepimiz” değilse bile “hepimizden bir parça”dır. Eser­leriyle Ömer Seyfettin çocukluğumuza, ailemize, yakın uzak hepimize bir bakıma boy aynası tuttu.
Bu parçada altı çizili sözle asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden han­gisidir? (2019 TYT)

A)       Herkesin değer verdiği ve sevdiği kişileri aynı hikâyede kahraman­laştırmak

B)        Sosyal dokumuza zarar verebilecek kişilerin olumsuzluklarını dile ge­tirmek

C)        Toplumsal çöküşlerin önüne geçebilmek için aile bağlarının önemi­ne değinmek

D)       Hikâyelerindeki kişilerde kendimize ait bazı özellikleri görmemizi sağ­lamak

E)        Herkesin yaşadığı birtakım olayları hikâye dilinin imkânlarını kulla­narak efsaneleştirmek

 

Cevap: D

 

 

Soru: 3

Markalaşmanın önemini —- ögeler, sadece bir firmanın kendi ürününü —- çabalarının bir sonucu olarak görülmemelidir. Firmanın ya da sektö­rün dışında oluşan kimi —- de markalaşmaya yaşamsal bir önem kazan­dırmaktadır.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi sırasıyla ge­tirilmelidir? (2018 TYT)

A)       duyuran – sevdirme – etkinlikler

B)        artıran – tutundurma – gelişmeler

C)        anlatan – aldırma – güzellikler

D)       ortaya çıkaran – yazdırma – nedenler

E)        veren – sattırma – engeller

 

 

Cevap: B