Cümle Türleri Konu Anlatımı ve Örnekler – 2021

Cümlenin Ögeleri Konu Anlatımı bu yazımızda TYT sınavının içeriğine uygun olarak hazırlanmıştır. Cümlenin Ögeleri Örneklerini de böylelikle görebilirsiniz. Türkçe’nin temel yapı birimlerinden olan cümleler kendi içlerinde türlerine göre ayrılmaktadırlar. Cümle türleri farklı başlıklar altında incelenmektedir. Bu yazıda Cümle Türleri Konu Anlatımı ve Örnekler ile cümle türleri test başlıklarını bulabilirsiniz.

 

Cümle Türleri Konu Anlatımı

YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

1. Tek Yüklemli Cümle(Basit Cümle)
2. Fiilimsi Bulunan Cümle(Birleşik Cümle)
3. Birden Çok Yüklemli Cümle(Sıralı Cümle)
4. Bağlacı Olan Cümle(Bağlı Cümle)

ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER

1. Olumlu Cümle
2. Olumsuz Cümle
3. Soru Cümlesi
4. Ünlem Cümlesi

YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER

1. Kurallı Cümle
2. Devrik Cümle

YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER

1. Fiil Cümlesi
2. İsim Cümlesi

 

YAPILARINA GÖRE CÜMLELER

a) Tek Yüklemli Cümle(Basit Cümle)

İçinde tek yüklem, tek yargı bulunan cümlelerdir.

Örnek: Kardeşi ile birlikte parka gitmiş.

Yüklem

Cümlenin yüklemi fiilimsiyse ve yüklemden başka fiilimsi yoksa cümlede tek yargı bulunduğundan bu cümle de basit cümledir.

Örnek: Tek amacı başarmakmış.(İsim-fiil)

Yüklem

b) Fiilimsi Bulunan Cümle (Birleşik Cümle)

Cümlede yüklem dışında en az bir fiilimsi bulunan cümlelerdir.

Örnek: Arkasına bakmadan buradan uzaklaştı.

Zarf-fiil                        Yüklem

(Yan Yargı)               (Temel Yargı)

c) Birden Çok Yüklemli (Sıralı) Cümle

En az iki cümlenin virgül veya noktalı virgül ile arka arkaya sıralandığı cümlelerdir. Her yüklem bir cümle sayılır.

Örnek: Kitabı okumaya başladım, bir saat içinde bitirdim.

Not: Birden çok yüklemli cümlelerde fiilimsi bulunabilir.

d) Bağlacı Olan Cümle (Bağlı Cümle)

En az iki cümlenin bağlaçlarla birbirine bağlandığı cümlelerdir. En az iki yüklem bulunur.

Örnek: Çok mutlu oldumçünkü bunu hiç beklemiyordum.

Yüklem           Bağlaç                   Yüklem

Not: Bağlacı olan cümlelerde fiilimsi bulunabilir.

Örnek:

Seni aramadangelmedimçünkü evde olmayacağını düşündüm.

Fiilimsi       Yüklem     Bağlaç                                    Yüklem

Anlamlarına Göre Cümleler

a) Olumlu Cümle

Fiil soylu cümlelerde bahsedilen eylemin gerçekleştiği isim soylu cümlelerde de bahsedilen durumun var olduğu cümlelerdir. Olumsuzluk bildiren sözcük ya da ekler bulunmaz.

Örnek: Elmalar kırmızı kırmızıydı. (İsim cümlesi, bahsedilen durum var.)

Bugün çarşıya gittim. (Fiil cümlesi, bahsedilen eylem gerçekleşmiş.)

b) Olumsuz Cümle

Fiil soylu cümlelerde bahsedilen eylemin gerçekleşmediği isim soylu cümlelerde de bahsedilen durumun var olmadığı cümlelerdir. Olumsuzluk bildiren sözcük “yok, değil” ya da “-ma/-me,-maz/-mez, -sız/-siz eklerinden birini alırlar.

c)Biçimce Olumlu Anlamca Olumsuz Cümle

Cümlede herhangi bir olumsuzluk eki ya da olumsuz anlam içeren bir sözcük bulunmamasına rağmen bahsedilen eylemin gerçekleşmediği cümlelerdir.

Örnek: Uzun zamandır ne aradı ne sordu. (Aramadı, sormadı anlamı çıkartılır.)

d)Biçimce Olumsuz Anlamca Olumlu Cümleler

Olumsuzluk eklerinin ya da olumsuzluk anlamı taşıyan sözcüklerin olmasına rağmen bahsedilen eylemin gerçekleştiği cümlelerdir.

Örnek: Sana yapmayacağım demedim. (İki tane olumsuzluk eki aldığı için cümleden arayacağım anlamı çıkmaktadır.)

e)Soru Cümlesi

Soru anlamı taşıyan cümlelerdir. Bu cümlelerde soru ekleri ve soru anlamı taşıyan sözcükler bulunur.

Örnek: Peçeteyi verir misin? (Soru anlamı mi soru eki ile sağlanmıştır.)

f) Ünlem Cümlesi

Acıma, korkma, şaşırma, sevinme gibi duygularımızı dile getirdiğimiz sözcüklere ünlem denir. İçerisinde ünlem bulunan bu cümlelere de ünlem cümlesi denir.

Örnek: Ah! Ne kadar tatlı bir kedi.

 

Yüklemin Yerine Göre Cümleler

a) Kurallı Cümle

Yüklemi sonda olan cümledir.

Örnek: Roman ve hikayeleriyle en önemli edebiyatçılarımızdandır.

Yüklem

b)Devrik Cümle

Yüklemi sonda olmayan başta ya da ortada olan cümlelerdir.

Örnek: Vazgeçemiyordum bir türlü yolunu gözlemekten.

Yüklem

Yüklemin Türüne Göre Cümleler

a)İsim Cümlesi

Yüklemi isim ya da isim soylu olan cümlelerdir. İsim soylu cümleler ek-fiil alarak cümlenin yüklemi olabilirler. Ek-fiil almış fiilimsiler de isim cümlesi sayılır.

Örnek:  Sana anlatacağım çok önemli şeyler var.

b)Fiil Cümlesi

Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.

Örnek: Herkes uyandıktan sonra ilk işim ev halkına vakayı haber vermek oldu.

Cümle Türleri Test

1.Aşağıdaki metinde numaralandırılmış cümlelerden kaç tanesi fiil cümlesidir?

“(1) Birkaç günden beri cephenin nasıl çözüldüğünü gözle görmek mümkündür. (2)Haymana ve Sivirihisar havarisin geçen bütün yollardan göç seli akmaya başladı. (3)Bunlar içinde bazı yılgın askerler de yok değildi. (4)Bunlar insanlıktan çıkmış, gözlerinin feri kaçmış ve çoktan ilkelleşmiş görünüyorlardı.

1. 1 b)2    c)3    d)4

Cevap: b şıkkı doğrudur.2. ve 4. Cümleler fiil cümlesidir.

 

2.Toplumsal sorunları bilmemesi ve toplumdan kopuk yaşa­ması düşünülemez sanatçının.

Bu cümlenin nitelikleri, aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

1. A)   Basit – olumlu – devrik – ad
2. B)   Basit – olumlu – kurallı – ad
3. C)  Bileşik – olumlu – kurallı – eylem
4. D)  Bileşik – olumsuz – devrik – eylem
5. E)  Sıralı – olumlu – devrik – eylem

 

Cevap:D

 

3. Aşağıdakilerden hangisi hem öznesi hem nesnesi ortak sıralı bir cümledir?
4. A)  Beni doğru dürüst dinlemedi, bu yüzden yanlış anladı.
5. B)  Annem akşama kadar çalışmaktan yorulmuştu; kane­pede uyuyakaldı.
6. C)  Çocukluğun zorluklarla geçmişti, ama zorluklar seni güçlendirmişti.
7. D)  Sevmediği bir işi yapmak ona göre değildi; kabul etme­di.
8. E) Babam, maça gitmek istediğimi bildiği için bana da bilet almış.

Cevap: A

4. Aşağıdakilerden hangisi sıralı cümle değildir?
5. A) Verdiğimiz ilana bugüne kadar ancak üç kişi başvurdu.
6. B) Bunu saymam, bir daha oynayalım.
7. C) Ben gelemiyorum; annem, babam ve amcam sabah yola çıkacaktı.
8. D) Yalnız sizi görmek istedi, diğerleri gidebilir.
9. E) Arkadaşlar sınavınız bitti, kağıtlarınızı verip çıkabilirsiniz.

Cevap:A